Wat gebeurt er bij faalangst?
Bij angst vechten of vluchten.
Angst is een reactie op gevaar. Angst levert energie en kracht. De hersenen geven een seintje aan de bijnieren om de hormonen adrenaline en noradrenaline aan te maken. Deze hormonen activeren de spieren die nodig zijn om een inspanning te leveren. Het bloed wordt naar de armen en handen, de benen en voeten gestuurd. De hartslag wordt sneller zodat het bloed gaat stromen. Het zuurstofgebruik gaat omhoog, daardoor gaat de ademhaling sneller. Het bloed en de zuurstof die vooral nodig zijn voor handen, armen, voeten en benen worden onttrokken aan de keel, maag, darmen en spieren die er even niet toe doen. Wat belangrijk is, is dat er bij grote angstgevoelens ook aan de hersenen bloed wordt onttrokken. Het denkvermogen blokkeert op dat moment. De natuurlijke reactie is: willen bewegen! We moeten op zo’n moment kiezen: vechten of vluchten!
Vechten of vluchten hadden mensen nodig om te overleven in de oertijd.
Als onze voorouders werden aangevallen door een beer, dan voelden zij angst. Zij konden kiezen uit vechten of vluchten om te overleven. Na het zien van een beer wilden zij maar één ding: vechten met of vluchten voor de gevaarlijke beer. Zij wilden weg van het gevaar!
Mensen richten zich van nature volledig op gevaar. In dit voorbeeld: de beer. Ons waarnemen wordt automatisch scherper.
We zoeken in het geheugen naar gegevens zoals: is er een schuilplaats? Kan ik deze beer de baas? Door de angst krijgen we een bepaalde gezichtsuitdrukking of we gaan schreeuwen. Door onze geheugensystemen zullen we deze beer en locatie als `gevaarlijk` blijven herinneren.
De lichamelijke reactie zorgt voor het vecht-vlucht-mechanisme. We gaan het gevecht aan met de beer of we willen vluchten voor de beer.
Bij een toets ligt een black-out op de loer.
Vervelend als het kind een toets of examen aan het maken is: het kind moet netjes op de stoel blijven zitten. De spieren in de armen en benen trillen van opgekropte maar ongebruikte energie, het hart bonst overbodig, er komt te veel zuurstof binnen dat soms zelfs tot hyperventilatie leidt. Het gevolg is dat het kind niet meer helder kan denken!
Het kind voelt nog meer angst.
Er wordt nog meer adrenaline geproduceerd.
Het kind kan nog minder denken.
Het kind heeft een complete black-out!
Angst is een oude emotie.
In de evolutie gezien is angst een oude emotie. Het limbisch systeem is belangrijk bij het controleren van emoties in samenwerking met andere hersengebieden. De amygdala (of amandelkern), die zich in het limbisch systeem bevindt, is cruciaal voor de emotie.
Opgevangen prikkels van de zintuigen gaan via de thalamus naar alle hersengebieden. De thalamus is het belangrijkste schakelstation voor informatie tussen zintuigen, behalve het reukzintuig, en hersenen. Wanneer de amygdala het patroon in deze informatie herkent, doen de prikkels hun werk buiten ons bewustzijn om. We nemen de woede- of angstprikkels waar, maar we hebben het effect op onszelf niet in de gaten. De amygdala reageert op signalen als: zien, ruiken, horen en proeven. De amygdala zoekt een link met iets dat eerder gebeurde.
De verbinding met de neocortex (gerimpelde buitenkant van de hersenen) wordt losgekoppeld en het reptielenbrein activeert het vecht-vlucht-mechanisme.
Amygdala werkt samen met nieuwe hersengebieden.
De evolutie heeft ervoor gezorgd dat de amygdala, de oeroude kern, samenwerkt met de nieuwe hersengebieden. Door de evolutie heen zijn recentere emoties in modernere hersengebieden, de neocortex, voortgebracht.
Het ventromediale deel van de voorhoofdskwab kan de complexere prikkels voor sociale emoties verwerken. De negatieve emoties staan in verband met de rechterkwab en de positieve emoties staan in verband met de linkerkwab van de cortex.
Richard Davidson en zijn onderzoeksteam kwamen tot de conclusie dat de linkerkwab de negatieve gevoelens, die van de amygdala komen, kan tegenhouden. Op deze manier kan zeer snel een negatieve emotie worden onderdrukt. Wellicht ligt de kracht in het rationeel denken van de linkerhersenhelft.
De conclusies van Richard Davidson en zijn onderzoeksteam geven mogelijk de verklaring voor het effectieve RET-model . Door het positieve, rationele denken zijn we in staat de negatieve gevoelens weg te drukken.
Wat is RET Model; Rationele Emotieve Training?
De Rationele Emotieve Training (RET) is een effectief en nuttig gebleken middel bij faalangst. Deze training legt een relatie tussen denken en voelen.
De grondlegger van de RET is de Amerikaanse cognitieve gedragstherapeut Albert Ellis (1913-2007).
Ellis weet heel goed waar hij het over heeft omdat hij jarenlang tegen zijn eigen faalangst heeft moeten vechten. De RET is een doe-therapie waar doorzettingsvermogen voor nodig is.
Faalangst ontstaat door de manier waarop het kind tegen zichzelf en de wereld om zich heen aankijkt. Denken en voelen beïnvloeden elkaar. Door onze manier van denken, ontstaan (onplezierige) gevoelens van angst. Het kind moet zich bewust worden dat er eerst een gedachte is en daarna ontstaat er een gevoel.
Ieder heeft zijn eigen gedachte.
Laten we eens kijken naar onderstaand voorbeeld:
`Wat zie je hier?`
Een tuinman denkt: `Welke bomen zijn dit?`
Een bioloog denkt meteen aan een onderzoek van de verschillende bomen.
Een fotograaf krijgt inspiratie om mooie foto’s te maken.
Een kind ziet het als speelgoed om zich achter te verschuilen.
We kunnen dus zeggen:
`Niets heeft een betekenis, behalve de betekenis die jij eraan geeft!`
Faalangst ontstaat door een niet-helpende gedachte.
Deze negatieve, niet-helpende gedachte helpt het kind niet verder. Het gevolg is een niet-productief gevoel.
De gedachten zijn de basis van gevoelens en de daarop volgende handelingen.
Als het kind denkt: `Als ik maar weer geen twee haal voor mijn dictee!` zal zijn gevoel niet plezierig en productief zijn. Het kind zal negatieve gevoelens ervaren als: misselijk, buikpijn, trillen of zweten. Het kind kan misschien zelfs taken gaan vermijden.
De RET biedt handvatten om op een heldere en gestructureerde manier de niet-helpende gedachte om te zetten naar een helpende gedachte. Door een helpende gedachte zal het gevoel beter zijn en dus productief.
Wil je kinderen met faalangst begeleiden?
Het e-boek STERKerSTAAN de spil bij faalangst geeft antwoorden.
Anneke Bezem Marjon Lugthart
